Gazi Mustafa Kemal Paşa 19 Mayıs 1919’da Ulusal Kurtuluş Savaşı’nı başlatmak için Samsun’a ayak bastı. Mantıka Palas Oteli’nde 6 gün kaldıktan sonra karayolu ile Havza’ya hareket etti. 25 Mayıs 1919’da Mesudiye Oteli’ne yerleşti. Havza’da çalışmalarına hemen başladı. İlçe heyetini ikametgahında kabul ederek zor durumu şu sözlerle dile getirdi:
“Hiçbir zaman umutsuz olmayacağız, çalışacağız. Uçurumun kenarındayız. Bizi canlı canlı mezara atmak istiyorlar. Son bir cüret bizi kurtarabilir.”
Atatürk ve silah arkadaşlarının Havza’ya gelişlerinin 103. yıldönümü bugün “25 Mayıs Atatürk’ü Anma ve Termal Turizm Festivali” adı altında kutlanacak.
Samsun’da tarih araştırmacısı Baki Sarısakal, Mustafa Kemal Paşa’nın 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak basışından Havza’da başlattığı çalışmalarına ilişkin belgesel çalışmasını değerlendirdi:
Gazi Mustafa Kemal Paşa Samsun’a ayak basıyor
Gazi Mustafa Kemal Paşa Samsun'a ayak basıyor: (Güngör Çınar Çizimi)
19 Mayıs (1335) 1919 pazartesi günü fırtınalı bir günde Bandırma Vapuru saat 8.00 Sıralarında Samsun’a demir atmayı başardı.
Mustafa Kemal Paşa’nın bindiği araba
Mustafa Kemal Paşa'nın bindiği araba
Mustafa Kemal Paşa 25 Mayıs 1919 Pazar günü sabah kahvaltısından sonra dokuzu yirmi yedi geçe, Ordunun metrukâtı arasında otomobil parkında mevcut hurda bir otomobille ve maiyeti de diğer iki otomobille Ordu Müfettişlik Karargâhı’nı oluşturan üç albay, bir yarbay, üç binbaşı, beş yüzbaşı, üç üsteğmen, bir teğmen ve iki şifre kâtibinden oluşan 18 kişilik heyetle Havza’ya doğru yola çıktı.
Mantıka Palas’ta hareket
Mustafa Kemal Paşa Samsun’da kaldıkları Mantika Palas Oteli önünden hareketle, önce Şüküroğlu Caddesinden (günümüzde Mecidiye Caddesi) geçildi ve Subaşına ulaşıldı. Hamidiye Çeşmesi yakınından geçilerek Hacı Aba ya da Elmadağ Yokuşu (Unkapanı Yokuşu) tırmanılarak Hamidiye Hastanesi sağda, Askeri Kışlalar solda bırakılarak, Kıran köyü aşıldı. Yol kağnı denilen öküz arabalarının açtığı bir yoldu. Askeri Garnizonların karşı yönüne ve oradan yokuş aşağı Han Yazısı denilen düzlükten dağa doğru yükselir ve Kadamut köyünü sol yanda bırakarak ilerlerdi. Bu yollar bazı yerlerde çeşitli yönlere ayrılıp tekrar ilerde birleşirlerdi.
Susuz Han’da mola verildi
Hava kapalıydı. Deniz ve Samsun’u geride bırakırken hafif yağmur serpintisi de başlıyordu. Avdan’da Susuz Han’da mola verildi. Susuz Han, Bağdat Yolu (Samsun-Sivas Yolu) başlangıcında Handüzü’nden sonra gelen ilk handı. Kervanda ki yolcuların yemek yedikleri, hayvanlarını besledikleri bir yerdi. Samsun’a girerken deniz ilk defa oradan görülürdü. Mustafa Kemal Paşa 25 Mayıs 1919’da Kavak’a doğru yol alırken Susuz Han’da mola vermiş ve kahve içmişti. Sonra Mahmur Dağı’na doğru yola devam edildi.
(Devam edecek)